• Oscar 2018 trước giờ G: Nên chờ đợi gì và đừng trông mong gì?

• Oscar 2018 trước giờ G: Ai nên thắng - Ai sẽ thắng

Ngay sau buổi sáng công bố đề cử Oscar, các chuyên gia đã lượt qua danh sách những thế mạnh và điểm yếu. Đôi khi cột mốc hay khuôn mẫu là rất rõ ràng, như dàn danh sách đề cử toàn da trắng năm 2015 và 2016 đã thúc đẩy phản ứng #OscarsSoWhite và nỗ lực nghiêm túc cải cách cơ quan bầu chọn của Viện Hàn lâm. Tuy nhiên, trong số những người được vinh danh năm nay, nổi lên một số liệu thống kê bất thường (và đáng khuyến khích): Đây là lần đầu tiên trong 90 năm mà cả năm đề cử Đạo diễn xuất sắc nhất cũng chính là người viết kịch bản phim của họ.

Christopher Nolan, thứ hai từ trái qua, trên trường quay Dunkirk

Nói chung, 2017 là năm khải hoàn cho các nhà làm phim, với rất nhiều chiến dịch vận động tranh giải hoa mỹ tập trung vào người đứng sau máy quay hơn chứ không phải những ngôi sao ở phía trước. Về nhiều phương diện, Greta Gerwig mới là ngôi sao của bộ phim tuổi mới lớn sủi tăm Lady Bird dù không xuất hiện trong bất cứ khung hình nào. Tương tự với Jordan Peele và bộ phim kinh dị châm biếm đen tối Get Out của anh, và chắc chắn đối với Christopher Nolan cùng sử thi hoành tráng Dunkirk. Các đạo diễn khác được đề cử là Guillermo del Toro cho The Shape of Water và Paul Thomas Anderson cho Phantom Thread, hai trong số những đạo diễn được đánh giá cao nhất trong lịch sử Hollywood gần đây.

Chính đề cử của Anderson, bất ngờ nhất trong năm đề cử, dẫn đến điểm dữ liệu đáng kinh ngạc này; anh đã loại Steven Spielberg, không viết kịch bản The Post (ông thường để nhiệm vụ viết kịch bản cho những tay chuyên nghiệp của Hollywood). Trước đây, Oscar từng tiến đến một đội ngũ đạo diễn “toàn auteur”,* nhưng chỉ một vài lần có được bốn đề cử đều viết kịch bản phim của chính mình là cao nhất. Trong số chín đề cử Phim hay nhất năm nay, ba phim không có đạo diễn kiêm biên kịch: Call Me By Your Name, The Post và Darkest Hour, hai phim kể sau được coi là chọn lựa “kiểu cũ” của Viện Hàn lâm.

Greta Gerwig (phải) chỉ đạo Timothee Chalamet (trái) và Saoirse Ronan trên trường quay Lady Bird

The Post phản ánh rõ rệt nhất các thành phần được sử dụng để tạo nên một đấu thủ Oscar vững chắc. Những ngôi sao điện ảnh lớn, được kính trọng (Tom Hanks và Meryl Streep), một đạo diễn tên tuổi, một bối cảnh lịch sử, và câu chuyện có thật. Trong hai tuần phát hành đại trà, The Post đã kiếm được nhiều tiền hơn tất cả trừ hai phim được đề cử khác — tiêu chuẩn cho một phim Oscar từng là thành công phòng vé. Nhưng The Post chỉ được hai đề cử — Phim hay nhất và Nữ chính xuất sắc — ít hơn bất cứ ứng viên Phim hay nhất nào khác, và cơ hội chiến thắng cũng ít.

Thay vì thiên vị những huyền thoại sống như Spielberg, Oscar đã đề cao những tiếng nói mới mẻ hơn. Peele chưa bao giờ làm phim nào trước đó; Gerwig chỉ mới làm đồng đạo diễn một phim kinh phí nhỏ. Trong số năm người được đề cử, chỉ có Anderson từng được đề cử hạng mục đạo diễn (There Will Be Blood). Còn del Toro và Nolan phải mất một thời gian dài mới được lọt vào, cho thấy Viện Hàn lâm đã thay đổi biết bao nhiêu trong những năm gần đây, khi họ đã điều chỉnh thành viên của mình để thử và thay đổi theo thời đại.

Jordan Peele, trái, trên trường quay Get Out

Đây không chỉ là chuyện vinh danh một dàn những nhà sáng tạo đa dạng hơn, mặc dù sáng kiến mở rộng thành viên là nhằm đáp lại phản ứng #OscarsSoWhite dữ dội. Đây còn là chuyện nhìn vượt ra ngoài phim thông thường và việc đề cao nghệ thuật điện ảnh không nhất thiết phải được xem là dự án “danh giá”. Get Out là phim kinh dị về một người đàn ông trẻ bị tay bác sĩ phẫu thuật não độc ác và người vợ thôi miên của hắn hành hạ. Trong The Shape of Water, nhân vật chính quan hệ tình dục với một quái vật lưỡng cư. Trong quá khứ Call Me by Your Name lẽ ra đã bị loại vì quá nóng, Phantom Thread quá nghệ thuật, còn Lady Bird quá ‘teen’ để thu hút được nhiều đề cử Oscar, nhưng thay vào đó, tất cả đều được giới thiệu.

Ngay cả Three Billboards Outside Ebbing, Missouri, đã lấy được một số giải thưởng tiền Oscar quan trọng nhất và được coi là phim cưng của hạng mục phim hay nhất, là tác phẩm do tác giả dẫn dắt từ nhà biên kịch nổi tiếng Martin McDonagh (mặc dù câu chuyện nhuốm màu miền Nam Hoa Kỳ kinh điển về giết người và trả thù có rất nhiều trong buồng lái Oscar truyền thống). Nhưng những phim danh giá như Victoria & Abdul, Battle of the Sexes, Stronger, Detroit và Hostiles, nhiều trong số đó dựa trên những câu chuyện có thật, đã không lọt vào những hạng mục chính, dù thu hút toàn bình luận tích cực.

Guillermo del Toro, trái, trên trường quay The Shape of Water

Thay đổi trong sự công nhận này của Oscar là có ý nghĩa. Một phim tranh giải khó mà lọt vào tốp 10 phim có doanh thu cao nhất của bất cứ năm nào, khi thị trường đặc nghẹt phim chuỗi và những phim phần tiếp theo hướng tới khán giả toàn cầu. Đề cử phim hay nhất kiếm được nhiều tiền nhất, Dunkirk, đứng thứ 14 trong danh sách phim có doanh thu cao nhất năm 2017; so với cách đây 20 năm, ba trong số năm đề cử hạng mục này nằm trong tốp 10. Khi cơ quan bình chọn của Viện Hàn lâm trẻ hơn và đa dạng hơn, dường như họ ít quan tâm đến sức hấp dẫn rộng rãi mà quan tâm hơn đến việc tưởng thưởng cho những nghệ nhân độc đáo của nghề. Độ rộng của những trải nghiệm thể hiện trong các ứng viên năm nay thật phấn khích, và đó là vì những nhà sáng tạo đã tìm ra cách thổi hơi thở cuộc sống vào những câu chuyện mà họ muốn kể nhất.



* Từ dành cho nhà làm phim có phong cách riêng biệt xuất sắc.