• Rạp chiếu phim ở Hồng Kông chật vật sinh tồn

Đạo diễn 38 tuổi này được coi là một trong những nhà làm phim đang lên đáng chú ý nhất ở Hồng Kông khi phim đầu tay The Sparring Partner mang về cho anh Kim Tượng đạo diễn mới xuất sắc nhất tại Giải thưởng Điện ảnh Hồng Kông năm 2023.

Đạo diễn Hồng Kông Hà Tước Thiên

Bộ phim chính kịch khủng khiếp về tòa án, ra mắt tháng 10 năm 2022, đã phá kỷ lục và trở thành phim Loại III có doanh thu cao nhất ở Hồng Kông. Phim thu về hơn 40 triệu đôla Hồng Kông, mặc dù thuộc phân loại III, chỉ được chiếu cho khán giả từ 18 tuổi trở lên.

Điều khiến thành công của Hà Tước Thiên càng thêm đáng chú ý là anh bắt đầu quay bộ phim thứ hai vào tháng 5 năm 2022, trước khi bộ phim đầu tiên được công chiếu tại rạp.

Phim thứ hai của Hà Tước Thiên, Over My Dead Body, cũng rất thành công. Bộ phim hài đen kể về nhóm cư dân trong một khu chung cư cố gắng xử lý một xác chết, đã thu về hơn 22 triệu đôla Hồng Kông sau khi phát hành vào tháng 4 năm 2023.

Những giải thưởng mà Hà Tước Thiên giành được đã thu hút hàng loạt nhà đầu tư, khiến anh tin rằng mình sẽ sớm triển khai dự án tiếp theo.

Đạo diễn Hà Tước Thiên (phải) tham dự giao lưu sau buổi chiếu phim đầu tay The Sparring Partner vào tháng 12 năm 2022

Tuy nhiên, gần ba năm sau, nhiều kịch bản phim mà Hà Tước Thiên nỗ lực phát triển đã đi vào ngõ cụt khi sự quan tâm của các nhà đầu tư giảm dần.

Anh chia sẻ với HKFP rằng, thay vì đạo diễn phim, nguồn thu nhập chính của anh năm ngoái đến từ đài truyền hình ViuTV. Không phải từ việc giám sát sản xuất, mà là từ việc tham gia các phim bộ truyền hình và chương trình thực tế.

Tuy nhiên, Hà Tước Thiên tự cho mình còn “may mắn” hơn các đạo diễn khác, những người có thể đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn thu nhập thay thế trong khi chờ đợi các dự án phim được thực hiện.

“Ban đầu tôi không muốn trở thành diễn viên, nhưng tôi phải quảng bá phim của mình, nên tôi phải xuất hiện [trước ống kính]. Tôi cũng khá tích cực trên Instagram và mọi người thấy tôi khá hài hước, nên ViuTV bắt đầu mời tôi tham gia các chương trình của họ,” anh nói.

Máy quay phim trong studio của đạo diễn hình ảnh Lưu Quan Vỹ

Kỷ lục phòng vé, sự suy thoái của ngành công nghiệp

Các nhà làm phim ở Hồng Kông đang đương đầu với sự suy thoái của ngành công nghiệp sau khi hai tác phẩm nội địa — The Last Dance / Phá địa ngục, phát hành năm 2024, và Cửu Long thành trại: Vây thành — đạt được thành công lịch sử. Cả hai trở thành phim nội địa có doanh thu cao nhất từ trước đến nay, với doanh thu phòng vé lần lượt vượt qua 142 triệu đôla Hồng Kông và 108 triệu đôla Hồng Kông.

Mặc dù đạt được những thành tựu kỷ lục, tổng doanh thu phòng vé từ các phim Hồng Kông chỉ đạt 1,34 tỉ đôla Hồng Kông vào năm ngoái — mức thấp nhất trong gần 13 năm, không tính giai đoạn bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19.

Mười rạp chiếu phim đã đóng cửa tại thành phố này kể từ năm ngoái, do nhiều rạp khó lòng khôi phục doanh thu bán vé về mức trước đại dịch.

Doanh thu phòng vé hàng năm của Hồng Kông Biểu đồ thể hiện doanh thu phòng vé hàng năm của các bộ phim Hồng Kông (gồm cả phim hợp tác sản xuất) và phim không phải của Hồng Kông từ 2012 đến 2023

Hồi đầu năm nay, Cổ Thiên Lạc — người sáng lập One Cool Group, công ty quản lý nghệ sĩ, sản xuất và phân phối phim — cho biết 2025 sẽ có ít phim nội địa hơn.

“Thật đáng sợ,” nam diễn viên 54 tuổi chia sẻ với chương trình The Popcorn Show của ViuTV. “Có lẽ chỉ có thể bắt đầu sản xuất khi nhận được đầu tư của chính phủ.”

Công ty của Cổ Thiên Lạc, được coi là một trong những công ty hàng đầu trong ngành, đã vắng mặt đáng chú ý tại Hội chợ Điện ảnh & Truyền hình Quốc tế Hồng Kông (FILMART) hồi tháng 4 năm nay.

Sự kiện thường niên này tự quảng bá là “hội chợ nội dung giải trí hàng đầu châu Á”. Tuy nhiên, một nhà điều hành rạp chiếu đến từ Thượng Hải chia sẻ với HKFP rằng năm nay “im ắng hơn rất nhiều”.

Một phụ nữ đi ngang qua áp phích quảng cáo phim Hồng Kông The Last Dance vào tháng 1 năm 2025

‘Không lành mạnh’

Trong thập kỷ qua, sản xuất phim Hồng Kông đạt đỉnh vào năm 2017, với 67 phim nội địa và phim hợp tác với Trung Quốc Đại lục và các khu vực khác bắt đầu quay trong năm đó, theo dữ liệu từ Hội đồng Phát triển Điện ảnh Hồng Kông.

Tuy nhiên, số lượng phim hợp tác đã giảm đáng kể từ 41 phim năm 2018 xuống còn 11 phim năm 2019, và tiếp tục giảm trong năm 2020 do các hạn chế liên quan đến đại dịch.

Ngược lại, số lượng phim Hồng Kông đã tăng từ 19 phim năm 2020 lên 25 phim năm 2021 trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Con số này tương đương với mức trước đại dịch và thậm chí còn vượt trội hơn một số năm trước đó.

Tuy nhiên, xu hướng này không tiếp tục sau năm 2021. Năm 2023, chỉ có chín phim Hồng Kông bắt đầu quay, và tăng lên 11 phim vào năm 2024.

Sản xuất phim Hồng Kông Biểu đồ cho thấy số lượng phim Hồng Kông bắt đầu quay từ 2012 đến 2023

Hứa Kiện Hy, một kỹ thuật viên quay phim bước vào ngành công nghiệp điện ảnh năm 2007, chia sẻ với HKFP rằng sản xuất phim từng chiếm 70% công việc của anh. Tuy nhiên, hiện nay, tỷ lệ đó đã giảm xuống còn 40%, phần lớn các dự án của anh đến từ phim truyền hình, quảng cáo và video YouTube.

Để kiếm sống, người đàn ông 42 tuổi này bắt đầu làm tài xế Uber trong thời gian đại dịch, khi nhiều dự án phim bị đình trệ. Hiện tại, anh vẫn làm thêm trong thời gian nghỉ giữa các dự án.

Lưu Quan Vỹ, đạo diễn hình ảnh của bộ phim ly kỳ tội phạm Hand Rolled Cigarette, chia sẻ với HKFP rằng ngành công nghiệp điện ảnh Hồng Kông đã mất đi “nguồn thu chính” trong những năm gần đây.

Kỹ thuật máy quay Hứa Kiện Huy

Có rất ít dự án mà anh miêu tả là có “kinh phí cơ bản” khoảng 10 triệu đôla Hồng Kông. Các bộ phim được sản xuất thường là những tác phẩm quy mô lớn, chỉ duy trì việc làm cho một nhóm nhỏ người, hoặc là những dự án quy mô nhỏ với kinh phí rất hạn chế, phải thắt lưng buộc bụng.

“Kinh phí phim phân cực, ảnh hưởng đến cả sản lượng lẫn tính đa dạng,” Lưu Quan Vỹ, đã tham gia một phim điện ảnh và một phim truyền hình vào năm ngoái, nói. “Điều này đã tạo ra một ngành công nghiệp không lành mạnh.”

Lưu Quan Vỹ cũng nhận thấy một số nhà làm phim kỳ cựu đã rời bỏ ngành sau khi khó tìm được việc làm. Mặc dù kinh nghiệm của họ rất quý báu, nhưng nhiều dự án gần đây do các nhà làm phim trẻ dẫn dắt lại không đủ khả năng thuê họ.

Đạo diễn hình ảnh Lưu Quan Vỹ

Các nhà làm phim Hồng Kông cũng dần mất đi lợi thế cạnh tranh tại Trung Quốc Đại lục sau khi dẫn dắt và chỉ đạo các dự án hợp tác sản xuất trong những năm trước. Anh cho biết Trung Quốc Đại lục hiện có rất nhiều tài năng hàng đầu được đào tạo qua nhiều năm thông qua một số lượng lớn các dự án trong nước.

Giám đốc sản xuất Đặng Tư Tuệ, bắt đầu sự nghiệp điện ảnh của mình vào năm 2000, cho biết ngân sách hạn hẹp đã ảnh hưởng đến chất lượng sản xuất.

Chịu trách nhiệm kiểm soát chi phí, giám chế Đặng ước tính chi phí vận hành cơ bản hàng ngày của một bộ phim, bao gồm tiền lương, vận chuyển và thuê địa điểm, là khoảng 200.000 đôla Hồng Kông. Thấp hơn con số đó đồng nghĩa với việc các bộ phận sẽ phải cạnh tranh để có được ngân sách.

“Mỗi bộ phận đều phải nộp kế hoạch ngân sách. Chúng tôi thảo luận về các con số mỗi ngày, và rất mệt mỏi,” Đặng Tư Tuệ nói.

Giám đốc sản xuất Đặng Tư Tuệ

“Khi ngân sách hạn hẹp, chất lượng công việc có thể bị ảnh hưởng, dẫn đến khán giả đánh giá thấp và không có lợi nhuận. Khi phim không kiếm được tiền, không ai muốn đầu tư, tạo ra một vòng luẩn quẩn.”

Trước tình hình trì trệ của ngành công nghiệp điện ảnh, cả Hứa Kiện Hy và Lưu Quan Vỹ đều miêu tả vai trò nhân sự hậu trường của họ là “thụ động”.

Đạo diễn Hà Tước Thiên, người có vị thế tốt hơn một chút để khởi động một dự án mới, cho biết hai phim đầu tiên của anh đã hưởng lợi từ đại dịch, vì nhiều người Hồng Kông không còn lựa chọn nào khác ngoài việc ở lại thành phố và tìm đến điện ảnh để giải trí.

Tuy nhiên, trong thời kỳ hậu đại dịch, việc thuyết phục các nhà đầu tư thực hiện các khoản đầu tư “rủi ro cao” trong bối cảnh nền kinh tế trì trệ trở nên rất khó khăn, anh nói.

Đông đảo người dân Hồng Kông tham gia sự kiện “Ngày điện ảnh Hồng Kông 2024” do Phòng Thương mại Điện ảnh Hồng Kông tổ chức ngày 21 tháng 4

“Tôi đang rất nỗ lực để bắt đầu một dự án mới. Tôi không muốn lãng phí công sức của các biên kịch, những người phải tiếp tục viết mà không biết liệu kịch bản có được chuyển thể thành phim hay không. Thật là đau khổ,” anh nói.

Khẩu vị của nhà đầu tư

Nhà sản xuất Trần La Siêu, người sáng lập công ty chế tác Entertaining Power, chia sẻ với HKFP rằng các công ty điện ảnh và nhà đầu tư đã trở nên “thận trọng tính toán hơn” khi đầu tư vào một bộ phim.

Trần La Siêu cho biết Entertaining Power đưa ra dự đoán những chủ đề nào có thể thành công và xem xét hàng chục kịch bản mà họ có sẵn để đảm bảo chúng đáp ứng các nhu cầu khác nhau của thị trường. Công ty của ông đã hỗ trợ sản xuất bộ phim bom tấn năm 2024 Cửu Long thành trại: Vây thành.

Ngoại trừ phim tài liệu, các phim truyện Hồng Kông có kinh phí sản xuất không quá 60 triệu đôla Hồng Kông, hoặc từ 8 triệu đến 25 triệu đôla Hồng Kông, có thể xin tài trợ từ chính phủ theo Chương trình Tài trợ Sản xuất phim (FPFS) để khởi động dự án.

Nhà sản xuất phim Hồng Kông Trần La Siêu

Chương trình này, được triển khai vào năm 2007 và được mở rộng vào đầu năm nay, yêu cầu các nhà làm phim phải chia sẻ lợi nhuận với chính phủ theo tỷ lệ đóng góp của các nhà đầu tư khác.

Đạo diễn Hà Tước Thiên chia sẻ với HKFP rằng các nhà đầu tư đang ngại rót vốn vào các dự án chưa xin được tài trợ của chính phủ.

Tuy nhiên, các nhà làm phim có thể phải đối mặt với bài toán nan giải. Thời gian chờ đợi để được phê duyệt là “rất lâu”, Hà Tước Thiên nói.

Theo Trần La Siêu, cũng là thành viên của Hội đồng Phát triển Điện ảnh Hồng Kông, các cơ quan tài trợ thường mất bốn đến sáu tháng xử lý đơn đăng ký vì họ cần đánh giá các đề xuất và đảm bảo chúng “đạt tiêu chuẩn”.

Một rạp chiếu phim ở Hồng Kông

Trong số tám bộ phim được chính phủ tài trợ năm ngoái, có hai phim do công ty của Trần La Siêu sản xuất, với tổng kinh phí hơn 12 triệu đôla Hồng Kông.

Nhà sản xuất cho biết, các đạo diễn có nhiều kinh nghiệm hơn có thể đã hiểu rõ nhu cầu thị trường, khiến các công ty điện ảnh tự tin hơn khi đầu tư vào dự án của họ.

“Rất khó tìm được một đạo diễn vừa am hiểu thị trường vừa có phong cách riêng,” ông nói.

Mặc dù công ty của Trần La Siêu đã tham gia sản xuất một phim bom tấn, nhưng họ không chỉ tập trung vào việc sản xuất những phim có thể tạo ra lợi nhuận lớn, ông nói. Thay vào đó, công ty hướng đến việc đa dạng hóa các dự án để hỗ trợ sản xuất những dự án có thể ít hấp dẫn về mặt thương mại hơn.

Cảnh phim Hand Rolled Cigarette do Lưu Quan Vỹ làm đạo diễn hình ảnh. Anh nói một cảm giác “thần kỳ” khi khán giả khen ngợi tác phẩm của anh hoặc của các nhà làm phim Hồng Kông khác

“Là một nhà sản xuất, định hướng của chúng tôi không phải là đo lường thành công hay thất bại chỉ bằng một bộ phim,” Trần La Siêu giải thích. “Đối với những chủ đề ít mang tính thương mại, chỉ có thể tự tin khởi động những dự án đó khi bạn đã tạo ra lợi nhuận.”

Hỗ trợ của chính phủ

Đạo diễn Hà Tước Thiên vẫn đang bám trụ với ngành công nghiệp này mặc dù phải chuyển về sống cùng gia đình và hạn chế đi lại để cắt giảm chi phí cá nhân.

Anh đang tìm kiếm cơ hội bên ngoài thành phố sau khi không tìm được nguồn tài trợ cho một dự án mới. Anh đã nhận được lời mời đạo diễn một bộ phim ở Đài Loan, nơi chi phí sản xuất rẻ hơn.

Anh kêu gọi chính quyền Hồng Kông hỗ trợ ngành công nghiệp điện ảnh bằng các biện pháp phù hợp hơn, chẳng hạn nới lỏng hạn chế về sử dụng địa điểm. Anh cho biết, đơn xin quay phim ở không gian công cộng thường bị từ chối hoặc phải tuân theo các quy định hạn chế.

Rạp chiếu phim Broadway Cinematheque ở Du Mã Địa, Hồng Kông

Giám đốc sản xuất Đặng Tư Tuệ và diễn viên kiêm nhà sản xuất Cổ Thiên Lạc cũng bày tỏ quan ngại tương tự về việc sử dụng địa điểm. Tuần trước, anh cho biết các quy định đã khiến một số bộ phim bị hạn chế thời gian quay. Cổ Thiên Lạc nhấn mạnh rằng cần có thêm sự hỗ trợ và hợp tác từ chính quyền để ngành công nghiệp này “vận hành trơn tru hơn”.

Chính phủ đã tài trợ cho việc tái hiện các bối cảnh từ Cửu Long thành trại: Vây Thành, trưng bày tại Sân bay Quốc tế Hồng Kông và sau đó là tại trung tâm mua sắm Airside ở Khải Đức từ đầu tháng 10 năm ngoái đến giữa tháng 4 năm nay.

Kỹ thuật viên quay phim Hứa Kiện Hy miêu tả thật “trớ trêu” khi chính phủ chỉ quan tâm đến việc bảo tồn thiết kế bối cảnh sau khi bộ phim đã nổi tiếng cả trong nước và quốc tế.

Mọi người chụp ảnh triển lãm trưng bày bản sao bối cảnh phim Cửu Long thành trại: Vây thành tại Sân bay quốc tế Hồng Kông vào ngày 7 tháng 10 năm 2024

Anh kêu gọi chính quyền hỗ trợ quá trình quay phim.

Đạo diễn Hà Tước Thiên đồng ý. Anh cho biết trong giai đoạn phát triển và sản xuất phim thì sự hỗ trợ của chính phủ quan trọng hơn, bởi vì một công ty điện ảnh đã hưởng lợi từ bộ phim có doanh thu cao sẽ có nguồn lực tài chính để thực hiện các chiêu trò tiếp thị nhằm quảng bá.

“Quan trọng là hỗ trợ kịp thời khi cần thiết, chứ không chỉ là tô điểm thêm khi mọi thứ đã tốt đẹp,” Hà Tước Thiên nói.

Ngành công nghiệp ‘độc đáo’

Bất chấp những thách thức và bất ổn mà ngành công nghiệp này đang phải đối mặt, các nhà làm phim đã trao đổi với HKFP đều cho biết họ không có ý định bỏ cuộc.

Đã trải qua những thăng trầm của ngành hai thập kỷ qua, Đặng Tư Tuệ cho biết kinh nghiệm làm việc trên phim trường của cô là “không ai khác có thể thay thế”.

Chính quyền Hồng Kông nên hỗ trợ ngành công nghiệp điện ảnh bằng các biện pháp phù hợp hơn, chẳng hạn nới lỏng hạn chế về sử dụng địa điểm. Đơn xin quay phim ở không gian công cộng thường bị từ chối hoặc phải tuân theo các quy định hạn chế. Ảnh: Cảnh trong phim Suk Suk ghi hình ở một khu chợ

Nghề làm phim đã đưa cô đến những địa điểm khác thường và thử thách bản thân với giờ giấc làm việc không cố định, nhưng chứng kiến xuất phẩm hoàn thiện trên màn bạc khiến cô tự hào và xúc động.

“Đi đến cùng với con đường đã chọn,” Đặng Tư Tuệ chia sẻ.

Đạo diễn hình ảnh Lưu Quan Vỹ cũng đồng tình, nói một cảm giác “thần kỳ” khi khán giả khen ngợi tác phẩm của anh hoặc của các nhà làm phim Hồng Kông khác.

Anh ví ngành công nghiệp này như “miếng bánh mì” và hy vọng ngày nào đó miếng bánh sẽ đủ lớn để “nuôi sống nhiều người hơn.”

Studio của đạo diễn hình ảnh Lưu Quan Vỹ

Anh nói, “Khi sức sáng tạo vẫn còn dồi dào, và tôi vẫn sẵn sàng thử sức, tôi không muốn ngừng quay phim.”